W piątek 6 sierpnia w sali kominkowej Muzeum Regionalnego PTTK im. Antoniego Minkiewicza w Olkuszu odbył się wernisaż wystawy poświęconej historii walk o niepodległość na ziemi olkuskiej. Grono kilkudziesięciu osób miało okazję zapoznać się z przedstawioną tematyką w ciekawy i przystępny sposób, o co zadbali rekonstruktorzy Tomasz Jamróz-Piłsudski oraz członkowie Grupy Rekonstrukcji Historycznej V Batalionu Strzelców Olkuskich. Pretekstem do przygotowania przedsięwzięcia była 105. rocznica odsłonięcia Olkuskiej Tarczy Legionów. Patronat medialny nad tym wydarzeniem objęła Gazeta Olkuska.
Ten całkiem spory eksponat (122x82cm) posiada ciekawą historię. Został on bowiem ufundowany przez społeczeństwo ziemi olkuskiej ponad wiek temu. Mieszkańcy mieli możliwość wykupić specjalny gwóźdź, który następnie wbijano do Tarczy. Ich uroczyste przybijanie miało miejsce 30 stycznia oraz 6 sierpnia 1916 roku. Dwadzieścia z nich ma charakter honorowy: cztery zostały zakupione ze środków miejscowej Rady Miejskiej, po jednym nabyli Antoni i Emilia Minkiewiczowie oraz Stefan i Wieńczysława Buchowieccy, a na trzech widnieje nazwa Towarzystwa Krajoznawczego, w tym sekcji żeńskiej i męskiej. Zebrane w ten sposób pieniądze przeznaczono na legionistów-inwalidów, a także wdowy i sieroty po poległych. Skąd natomiast w ogóle wzięła się idea takiej inicjatywy?
W okresie I wojny światowej władze Austrii chciały zachęcić społeczeństwo do ofiarności na rzecz armii poprzez inicjowanie kolumn, do których można było wbijać wspomniane już gwoździe. Zaborcy starali się przeszczepić ten zwyczaj do Galicji, próbując aktywizować w ten sposób polskie społeczeństwo. Polacy nie chcieli jednak dotować austro-węgierskich formacji, dlatego też Naczelny Komitet Narodowy (NKN), czyli polityczna zwierzchność Legionów Polskich, postanowił zaadaptować ten pomysł. W sierpniu 1915 roku w Krakowie powstała specjalna kolumna, która spotkała się z dużym odzewem mieszkańców, a środki zebrane w czasie przedsięwzięcia przeznaczono właśnie na Legiony. Niewątpliwy sukces zainspirował niepodległościowców do rozszerzenia akcji na inne miejscowości Galicji. Niemniej okazało się, że małych miasteczek nie stać na tak kosztowne inicjatywy, stąd zrodził się pomysł tarcz. Z czasem do działań tych dołączył Śląsk i Królestwo Polskie, w tym Olkusz.
Co ciekawe, źródła archiwalne informują nas, że przed „Srebrnym Miastem” swoją tarczę ufundował Wolbrom. Jej odsłonięcie miało bowiem miejsce 29 listopada 1915 roku. Jak informował szef olkuskiego Biura Werbunkowego Rudolf Burda,: „następnie w sali straży pożarnej wygłosiłem odczyt o powstaniu listopadowem poczem nastąpiło odkrycie i wbijanie gwoździ do Tarczy Legionów miasta Wolbromia powstałej staraniem ks. Cz. Chodorowskiego”. Olkuszanie nie pozostali jednak dłużni.
O godzinie 9-tej rano w kościele na mszy zebrała się cała prawie publiczność Olkuska wraz ze wszystkimi korporacjami i przedstawicielami, […] Po mszy św. ruszył olbrzymi pochód na cmentarz paraf[ialny], […]. Po odśpiewaniu na cmentarzu kantaty „Z dymem pożarów”, pochód w należytym porządku ruszył przy odgłosie mazurka Dąbrowskiego „Jeszcze Polska nie zginęła” na rynek Olkuski, gdzie na wieży wodociągowej na ścianie przyozdobionej dywanami i narodowymi chorągwiami na wzniesienie widniała tarcza ufundowana przez miasto Olkusz ku czci legionów polskich oraz na pomnożenie funduszu rannych bohaterów – wspominał uroczystości z 30 stycznia 1916 roku na olkuskim rynku Jan Jarno.
Wystawa pt. „Tarcza powraca! Olkuszanie a Legiony Polskie 1914-1916” opowiada o niejednokrotnie trudnych relacjach pomiędzy mieszkańcami „Srebrnego Miasta”, a przedstawicielami idei niepodległościowej, reprezentowanej przez wspomnianą już formację. Została ona ubogacona wieloma ciekawymi eksponatami, które pozwalają lepiej zrozumieć opisywaną przeszłość. Z zawartością gablot korespondują ponadto plansze, umożliwiające samodzielne zwiedzanie. Warto podkreślić, że przy przygotowywaniu całości projektu brało udział kilkanaście osób, zarówno pracowników Muzeum, jak i wolontariuszy z olkuskich szkół średnich. Wystawę można zwiedzać do końca sierpnia od wtorku do niedzieli od godziny 10:00 do godziny 14:00.
