Już jutro ulicami miast w całej Polsce przejdą barwne Orszaki Trzech Króli. Z tej okazji wielu zadaje sobie jednak pytanie ilu uczniów uczęszcza na lekcje religii i jakie koszty ponoszą lokalne szkoły średnie z tytułu nauki tego przedmiotu: oświata pochłania bowiem ogromną część budżetów samorządów, które co prawda otrzymują na ten cel subwencje z budżetu państwa, jednak w bardzo wielu przypadkach są one zdecydowanie niewystarczające. Dla przykładu, w 2021 roku Gmina Olkusz poniosła z tego tytułu koszt ponad 80,6 miliona złotych, podczas gdy otrzymana od rządu subwencja oświatowa pokryła zaledwie 46% tej kwoty. Gminy i powiaty muszą więc dokładać do tego zadania własne środki, które nie są tym samym wydawane na inne cele, jak chociażby remonty dróg. Jednym z głównych planów nowego rządu jest zatem reforma edukacji, mająca na celu zwiększenie wynagrodzeń nauczycieli, odchudzenie podstawy programowej uczniów oraz zmniejszenie ilości godzin lekcji religii w szkołach.
13 grudnia Barbara Nowacka zadeklarowała, że jej zdaniem jedna godzina katechezy tygodniowo jest w zupełności wystarczająca, jednocześnie zapewniając, że nie wyobraża sobie dokonywania zmian bez kontaktu z Episkopatem. Ministra zapowiedziała też, że będzie się starała, aby ocena z tego przedmiotu nie była liczona do średniej na świadectwach, a zajęcia z religii odbywały się w trakcie pierwszej lub ostatniej godziny lekcyjnej.
Kwestię katechezy w szkołach określa Konkordat, czyli umowa, która zawarta została między władzami naszego państwa i Stolicą Apostolską w latach 90. XX wieku. Dyskusja na temat finansowania lekcji religii trwa zaś od lat: w 2021 roku działacze Młodej Lewicy zapytali samorządy o koszty wynagrodzeń księży, katechetów i katechetek. W Małopolsce na 31 gmin i 4 powiaty odpowiedziało ponad 20 jednostek, a dane zdobyte w trybie dostępu do informacji publicznej zaprezentowano na stronie internetowej www.cenareligii.pl.
Jak na tym tle wypada nasz region? Z zaprezentowanych informacji wynika, że w roku szkolnym 2019/2020 roku z kasy Powiatu Olkuskiego wydano na ten cel ponad 789 tysięcy złotych. W grudniu ubiegłego roku o podobne dane zapytał powiatowy radny Jan Orkisz, dociekając m.in. ile pieniędzy poszło na ten cel w 2023 roku w szkołach prowadzonych przez nasz powiat oraz jak będą kształtować się te koszty po ograniczeniu liczby lekcji religii do jednej godziny tygodniowo. Radny dopytał ponadto o to, ile wyniesie koszt 30% podwyżki wynagrodzeń nauczycieli w naszych szkołach średnich.
Z odpowiedzi udzielonej przez Starostwo Powiatowe w Olkuszu wynika, że koszt wynagrodzeń poniesionych w związku z realizacją zajęć z religii w roku 2023 wyniósł łącznie 907 533,87 zł. Zdaniem władz powiatu, trudno przy tym prognozować, jakie koszty będzie ponosił Powiat Olkuski po ograniczeniu ilości lekcji religii. „Jest to uzależnione od wielu zmiennych, których nie da się w tym momencie przewidzieć, w szczególności liczby grup zajęć religii od września 2024 r. Zakładając do obliczeń, że liczba grup oraz pozostałe czynniki pozostaną niezmienione w stosunku do roku 2023, byłaby to kwota 522.562,70 zł.” – czytamy w odpowiedzi udzielonej przez Starostę Olkuskiego Bogumiła Sobczyka.
Starostwo nie udzieliło również precyzyjnej informacji dotyczącej kosztów podwyżki wynagrodzeń dla nauczycieli: „Rok budżetowy nie pokrywa się z rokiem szkolnym a koszty ponoszone od września 2024 r. zależą od wyniku rekrutacji, która odbywa się w okresie wakacyjnym. Zakładając do obliczeń strukturę analogiczną do roku 2023 oraz niezmienione inne czynniki, należy spodziewać się, że wydatki na wynagrodzenia nauczycieli w szkołach prowadzonych przez Powiat Olkuski nie powinny przekroczyć 53 475 000 zł.” – informują przedstawiciele Powiatu Olkuskiego.
Warto przypomnieć, że to nie pierwsza taka dyskusja na forum Rady Powiatu w Olkuszu, jako że w 2019 r. ten sam radny proponował, aby w ramach oszczędności zredukować w okolicznych szkołach średnich tę liczbę o połowę: „To nie jest walka z kościołem, tylko racjonalizacja kosztów.” – argumentował wówczas Jan Orkisz. „Mamy ewidentny problem z finansowaniem oświaty w naszym kraju. Szukając oszczędności płaćmy więc jako samorząd tylko za jedną lekcję religii tygodniowo. Pozostałe godziny niech wezmą na siebie księża i katecheci. W obliczu tej trudnej sytuacji może to być ich wkład dla dobra Polski.” – przekonywał były Wicestarosta Olkuski. Szybko okazało się jednak, że taki ruch można byłoby wykonać jedynie za zgodą władz kościelnych, a kwestia ta nie znalazła zainteresowania wśród większości powiatowych rajców i nie nadano jej formalnego biegu.
Dla pełnego obrazu sytuacji warto także przyjrzeć się kwestii frekwencji na lekcjach religii: tutaj warto wsłuchać się w to, co mówi sam Kościół, gdyż 19 grudnia Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego opublikował raport „Annuarium Statisticum Ecclesiae in Polonia”. Wśród zawartych w nim danych pojawiły się m.in. informacje odnośnie uczniów uczęszczających na zajęcia z religii w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych.
Zaprezentowane dane pokazują spadek liczby uczniów zapisanych na lekcje religii: w roku szkolnym 2019/2020 na zajęcia te uczęszczało 87,6% uczniów (we wszystkich typach szkół), natomiast w latach 2022/2023 nastąpił spadek do poziomu 80,3%.Tendencja jest wyraźna – im starsi uczniowie, tym mniejsze zainteresowanie katechezą. W roku szkolnym 2022/2023 na religię uczęszczało bowiem 88,9% uczniów szkół podstawowych i 83,7% uczniów przedszkoli, z kolei w liceach z zajęć tych korzystało zaledwie 60,1% nastolatków, a w technikach 65,7%. Statystyki dla szkół branżowych wyniosły zaś odpowiednio 63,7% dla szkół branżowych I stopnia i 55,3% dla szkół branżowych II stopnia.
Jak wygląda natomiast sytuacja na terenie ziemi olkuskiej? Tego możemy dowiedzieć się z publikacji portalu Olkusz Nasze Miasto, który w marcu ubiegłego roku zaprezentował dane dotyczące okolicznych szkół średnich: największą frekwencją w powiecie może pochwalić się Zespół Szkół Specjalnych w Olkuszu, gdzie liczba uczniów uczęszczających na lekcje religii wyniosła aż 100%, a na drugim biegunie znalazło się II Liceum Ogólnokształcące im. Ziemi Olkuskiej w Olkuszu, gdzie na katechezę uczęszczało zaledwie 32% młodzieży. Pozostałe placówki prezentują się następująco: I Liceum Ogólnokształcące im. Króla Kazimierza Wielkiego w Olkuszu – 68%, IV Liceum Ogólnokształcące im. K.K. Baczyńskiego w Olkuszu – 71%, Zespół Szkół Nr 1 im. Stanisława Staszica w Olkuszu – 60%, Zespół Szkół Nr 3 im. Antoniego Kocjana w Olkuszu – 46,5%, Zespół Szkół nr 4 im. Komisji Edukacji Narodowej w Olkuszu – 53,7%, Zespół Szkół w Wolbromiu – 89,6%.
