Olkuska książnica rozpoczęła swoją działalność 1 marca 1917 roku w budynku ówczesnego Towarzystwa Wzajemnego Kredytu. Ruch obywatelski sprawił, że ponad wiek temu udało się pozyskać wiele publikacji, które, w połączeniu z księgozbiorami działających wtedy towarzystw społeczno-kulturalnych Resursa Obywatelska, Polskie Towarzystwo Krajoznawcze oraz Liga Kobiet, dały początek prężnie działającej bibliotece. Placówka funkcjonowała wówczas dzięki pracy społecznej, a jej prowadzeniem zajmowali się członkowie wspomnianych towarzystw.
Dziś Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Olkuszu jest jedną z najnowocześniejszych placówek tego typu w regionie: do dyspozycji czytelników jest ponad 170 000 książek oraz ponad 5 000 zbiorów specjalnych. Na dodatek, liczba pozycji z każdym miesiącem rośnie, podobnie jak liczba gości. W minionym roku z usług naszej biblioteki skorzystał bowiem co trzeci mieszkaniec powiatu olkuskiego. Liczba ta dotyczy zarówno osób wypożyczających zbiory, jak i korzystających z czytelni, Internetu czy dostępnych baz danych. Co piąty mieszkaniec ziemi olkuskiej wypożyczył z kolei do domu przynajmniej jedną książkę.
Niezmiennie podstawowym źródłem wiedzy pozostaje książka drukowana, jednak olkuska instytucja oferuje również dostęp do licencjonowanych zbiorów elektronicznych IBUK Libra Czytelnia on-line, Legimi oraz Academica – Cyfrowa Wypożyczalnia Publikacji Naukowych. Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Olkuszu posiada także jedno z najnowocześniejszych oprogramowań zintegrowanych obejmujących wszystkie procesy biblioteczne, czyli Sowa2SQL. Wzorem popularnych wyszukiwarek internetowych, rozwiązania zaproponowane przez Sowa2SQL pozwalają szybko i sprawnie dotrzeć do poszukiwanych materiałów z możliwością wyboru zbiorów wśród tych, które są aktualnie dostępne do wypożyczenia.
Nasza książnica prowadzi szeroką działalność na rzecz społeczności lokalnej: opracowuje, przechowuje i udostępnia dokumenty i informacje o zbiorach bibliotecznych, tworzy i udostępnia własne komputerowe bazy danych, popularyzuje książki i czytelnictwo, organizuje szkolenia w ramach doskonalenia zawodowego dla bibliotekarzy oraz prowadzi działalność kulturalno-oświatową, informacyjną, promocyjną i instrukcyjno-metodyczną na rzecz bibliotek z powiatu olkuskiego. Ponadto, prowadzi działalność wydawniczą, w ramach której ukazuje się czasopismo „Ilcusiana” oraz opracowywane są tematyczne wystawy.
Olkuska biblioteka tworzy również autorską bazę bibliografii regionalnej „Bibliografia Powiatu Olkuskiego” oraz współtworzy bazę małopolską „Bibliografia Małopolski”, gromadząc materiały regionalne, opracowując zestawienia tematyczne, udzielając informacji o regionie oraz skanując bieżące i archiwalne materiały piśmiennicze, fotograficzne i ikonograficzne. Podejmowane przez instytucję działania edukacyjne i kulturalne zostały wielokrotnie docenione i nagrodzone m.in. medalem Fundacji ABCXXI Cała Polska Czyta Dzieciom.
Jubileusz 105-lecia jest okazją do świętowania dla całej społeczności skupionej wokół czytelnictwa oraz kultury Gminy Olkusz. Żadna biblioteka nie istniałaby bez czytelników, dlatego olkuska placówka zaprasza do wzięcia udziału w specjalnych jubileuszowych konkursach, imprezach i wydarzeniach przygotowanych dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Tak jak nieczytana książka jest bowiem jedynie zbiorem zapisanych kart, tak nieodwiedzana biblioteka staje się tylko budynkiem wypełnionym regałami.
